Tradycje bożonarodzeniowe. Jakie tradycje i zwyczaje bożonarodzeniowe w Polsce są najpopularniejsze?

Porady i wskazówki dotyczące użytkowania mebli 12/12/2024

Trudno wyobrazić sobie Święta Bożego Narodzenia bez tradycji takich jak ubieranie choinki, dzielenie się opłatkiem czy obdarowywanie bliskich prezentami. Zwyczaje świąteczne towarzyszą nam już od najmłodszych lat, a potem kontynuujemy je we własnych domach i przekazujemy swoim dzieciom. Niektóre tradycje są dobrze znane i celebrowane w wielu polskich domach, inne zaś zaczęły zanikać i dziś pamiętają już o nich tylko nieliczni. W tym artykule opowiemy o tych bardziej i mniej znanych zwyczajach świątecznych w Polsce. Zapraszamy do lektury!

Najpopularniejsze tradycje bożonarodzeniowe

Bez względu na wiek, zawód, wykształcenie czy przekonania polityczne, chyba każdy z nas lubi ten czas, kiedy barwne światełka rozświetlają ciemne, zimowe wieczory, a pachnąca choinka ozdabia dom. Tradycje świąteczne w Polsce są bardzo mocno zakorzenione, a wiele z nich znają już nawet małe dzieci. Które z nich są najbardziej rozpowszechnione? Oto najpopularniejsze tradycje bożonarodzeniowe:

Zwyczaj ubierania choinki. W Europie tradycję tą zapoczątkowali Niemcy. Co ciekawe, początkowo gałęzie jodły lub świerku były zawieszane pod sufitem. Dopiero z czasem pojawił się zwyczaj, aby stawiać w domu całe drzewka. A jak wyglądały pierwsze dekoracje na choinkę? Zamiast dzisiejszych bombek i światełek, drzewka były ozdabiane jabłkami (nawiązanie do biblijnego jabłka zerwanego przez Ewę, symbolizowały zdrowie i siłę) i orzechami (symbol dobrobytu).
Prezenty świąteczne. Niezwykle popularny i mocno skomercjalizowany dziś zwyczaj bezinteresownego obdarowywania prezentami zapoczątkował biskup Mikołaj z Miry, który żył na przełomie III i IV wieku. Zasłynął on dzięki swojemu zaangażowaniu w pomoc dla potrzebujących. Pomimo pokaźnego majątku odziedziczonego po rodzicach, Mikołaj z Miry wiódł skromne i pobożne życie, a wiele jego czynów na trwale zapisało się w historii.
12 potraw wigilijnych. Według tradycji, na kolacji wigilijnej powinno pojawić się 12 potraw, które mają symbolizować 12 apostołów. Na wielu polskich stołach królują barszcz z uszkami, pierogi z kapustą i grzybami, smażony karp oraz sałatka jarzynowa. Tradycyjne potrawy wigilijne mogą różnić się też w zależności od regionu.
Wypatrywanie pierwszej gwiazdki. Zanim cała rodzina usiądzie przy wigilijnym stole, zwyczaj nakazuje, aby zaczekać na pierwszą gwiazdkę. Wypatrywanie jej na niebie to świetne zadanie dla najmłodszych członków rodziny!
Dodatkowe nakrycie przy stole. Zwyczaj ten polega na pozostawieniu przy stole pustego miejsca „dla zbłąkanego wędrowca”. W rzeczywistości ta tradycja pochodzi z dawnej kultury słowiańskiej i pierwotnie oznaczała miejsce dla ducha zmarłego członka rodziny. Pozostawienie pustego krzesła do dzisiaj jest popularnym zwyczajem w wielu polskich domach.
Unikanie kłótni. Już od wielu wieków panuje przekonanie, że wydarzenia mające miejsce w Wigilię wpływają na nadchodzący rok. Stąd zrodził się zwyczaj, aby w ten dzień unikać wszelkich konfliktów. Kłótnia w Wigilię wróżyła bowiem, że cały rok będzie konfliktowy.

Zgodnie z tradycją, Święta Bożego Narodzenia powinny być czasem spędzonym z bliskimi w spokojnej atmosferze. W ten dzień warto ograniczyć domowe porządki na rzecz większej ilości czasu dla rodziny. Nie musi to oznaczać bałaganu w domu – wystarczy wykonać prace porządkowe odpowiednio wcześniej. Umyj meble kuchenne, okna i podłogi przed świętami, aby w Wigilię i Boże Narodzenie zyskać więcej czasu dla bliskich. Pamiętaj przy tym o starym porzekadle: „jaka Wigilia, taki cały rok”!

Polskie tradycje bożonarodzeniowe, o których mało kto już pamięta

W wielu polskich domach tradycje wigilijne, które wymieniliśmy powyżej, są bardzo silnie zakorzenione i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Istnieje jednak mnóstwo staropolskich zwyczajów oraz wierzeń, które w miarę upływu czasu zaczęły zanikać. Oto częściowo zapomniane polskie tradycje bożonarodzeniowe:

Zachowanie łuski karpia wigilijnego. Noszona w portfelu, miała zapewnić bogactwo.
Poszukiwanie kwiatu leszczyny. Według dawnych wierzeń osoba, której uda się zerwać kwiat leszczyny w Wigilię, będzie miała szczęście w miłości.
Karmienie zwierząt w gospodarstwie resztkami z wigilijnej kolacji oraz opłatkiem. Tradycja ta jest powiązana z wierzeniami, że dusze zmarłych ukazują się właśnie pod postacią zwierząt. Podawanie opłatka zwierzętom gospodarskim miało także uchronić je przed chorobami.
Obserwowanie nieba w wigilijną noc. Bezchmurne, gwiaździste niebo prognozowało obfite plony w przyszłym roku, z kolei pochmurna noc oznaczać miała nieurodzaj.

Tradycje bożonarodzeniowe dla dzieci

Święta Bożego Narodzenia z perspektywy dzieci wyglądają nieco inaczej. Najmłodsi z niecierpliwością wyczekują momentu, kiedy będą mogli rozpakować długo wyczekiwane prezenty. Warto jednak zadbać o to, aby dzieci chętniej angażowały się w przygotowania do Świąt, a przy okazji poznały polskie tradycje bożonarodzeniowe. Jak zachęcić najmłodszych do wspólnej pracy? Wystarczy stworzyć własne, domowe tradycje, do których co roku będziecie wracać! Oto kilka niezawodnych pomysłów:

Pieczenie pierniczków. Przepięknie pachnące ciasteczka w kształcie choinek, gwiazdek czy bałwanków to sprawdzony przepis na udane święta!
Własnoręcznie wykonane ozdoby choinkowe. Zróbcie je np. z tektury, kolorowych wstążek, zebranych w lesie szyszek itp.
Wspólne ubieranie choinki. Z całą pewnością jest to jeden z najprzyjemniejszych świątecznych zwyczajów, który sprawi najmłodszym wiele radości!
Śpiewanie kolęd. Już kilkuletnie dzieci z powodzeniem mogą nauczyć się śpiewać niektóre kolędy, takie jak „Wśród nocnej ciszy” czy „Przybieżeli do Betlejem”.

Tradycje świąteczne na świecie

Na całym świecie istnieją różne tradycje związane z obchodzeniem Świąt Bożego Narodzenia. Wybraliśmy kilka oryginalnych, świątecznych zwyczajów pochodzących z różnych regionów świata. Oto one!

1. Tió de Nadal, czyli Świąteczny Pieniek, zastępuje św. Mikołaja w niektórych regionach Hiszpanii. Drewniane polano z buzią i nóżkami jest okrywane kocem i dokarmiane, aby w Wigilię wyrzuciło z siebie prezenty i słodycze.

2. Ogórek zamiast bombki? W wielu krajach ta nietypowa dekoracja jest powiązana ze szczególną symboliką. Ogórek oznacza bowiem dodatkowy prezent lub szczęście dla osoby, która go znalazła. Tradycja wieszania ogórka na choinkę jest popularna m.in. w Niemczech.

3. W Gwatemali ważnym elementem przygotowań do świąt jest sprzątanie domów i ulic. Śmieci trafiają na stos, na którego szczycie ustawia się figurkę diabła. Następnie stos jest podpalany. Zwyczaj ten symbolizuje oczyszczenie ze złych wydarzeń z całego roku.

4. W Islandii dobrze znana jest średniowieczna legenda o Jólakötturinn. Jest to olbrzymi kot, który zupełnie nie przypomina przyjaznego, domowego mruczka. Jólakötturinn przemierza nocą miasteczka i pożera dzieci, które nie dostały na Boże Narodzenie nowych ubrań.

5. Świąteczna kolacja w KFC? Jeśli jesteś w Japonii, nikogo to nie zdziwi! W Wigilię Japończycy tłumnie odwiedzają restauracje KFC i zajadają się kurczakiem z kubełka. Zwyczaj ten narodził się już w latach 70-tych, kiedy ta amerykańska sieć otworzyła w Japonii swoją pierwszą restaurację.

Tradycje Bozego Narodzenia w różnych regionach świata bywają zaskakujące. W niektórych krajach bardzo silne jest przywiązanie do tradycji, podczas gdy w innych dawne zwyczaje stopniowo ustępują na rzecz nowych wpływów. Jedno jest pewne – Wigilia jest dniem absolutnie wyjątkowym, który warto spędzić w spokojnej atmosferze i w gronie najbliższych. Wesołych Świąt!